Download NIOS 10th Class April 2012 209 Sanskrit Question Paper

Firstranker's choice

www.FirstRanker.com

This question paper consists of 37 questions and 8 printed pages.

--- Content provided by FirstRanker.com ---

अस्मिन् प्रश्नपत्रे 37 प्रश्नाः 8 मुद्रित पृष्ठाः च सन्ति ।

SANSKRIT संस्कृतम् (209) Code No. 44/S/A/S कूट सं.

सामान्य अनुदेशाः :

1. अनुक्रमाङ्कः प्रश्नपत्रस्य प्रथमपृष्ठे अवश्यमेव लेखनीयः ।
2. निरीक्ष्यताम् यत् प्रश्नपत्रस्य पृष्ठसंख्या प्रश्नानां संख्या च प्रथमपृष्ठस्य शीर्षे मुद्रितसंख्यानुसारमेव अस्ति। प्रश्नाः क्रमानुसारमेव सन्ति ।
3. वस्तुनिष्ठप्रश्नेषु (A), (B), (C) वा (D) विकल्पेषु कोऽपि एकं उत्तरं चित्वा पृथकरूपेण प्रदत्ते उत्तर-पुस्तिकामध्ये लिखेत् ।

--- Content provided by FirstRanker.com ---

4. वस्तुनिष्ठप्रश्नसहितं सम्पूर्णप्रश्नपत्रस्य उत्तराणि निर्धारितसमये एव लेखनीयानि ।
5. उत्तरपुस्तिकायां परिचयचिह्नम् अथवा कुत्रापि निर्दिष्टस्थानेतरस्थलेषु अनुक्रमाङ्कलेखनं सर्वथा वर्जितम् अस्ति ।
6. स्व-उत्तरपुस्तिकायां प्रश्नपत्रस्य कूट (कोड) संख्या 44/S/A/S अवश्यं लेखनीया ।

44/S/A/S-99209

[Contd...]

--- Content provided by FirstRanker.com ---

Firstranker's choice

संस्कृतम् (209)

निर्देशाः

1. अस्मिन् प्रश्नपत्रे सप्तत्रिंशत् प्रश्नाः सन्ति ।
2. प्रत्येकप्रश्नस्य समक्षम् अङ्काः सूचिताः ।
3. सर्वे प्रश्नाः अनिवार्याः ।

--- Content provided by FirstRanker.com ---

1. 'प्रेरणा' इति पाठानुसारं बोपदेवः कं ग्रन्थम् अरचयत् । 1
   1. ज्योतिषम्
   2. व्याकरणम्
   3. छन्दःशास्त्रम्
   4. कथासाहित्यम्

--- Content provided by FirstRanker.com ---

2. 'त्याज्यं न धैर्यम्' इति पाठे "मित्रस्य मरणं न चिन्तयामि" इति कः कं प्रति कथयति ? 1
   1. मकरः वानरं प्रति
   2. वानरः मकरं प्रति
   3. मकरः मकरीं प्रति
   4. मकरी मकरं प्रति

--- Content provided by FirstRanker.com ---

3. 'सदाचारः' इति पाठे पण्डितबुद्धयः नराः कथं न व्यवहरन्ति ? 1
   1. आपत्सु न मुह्यन्ति
   2. नष्टं न शोचन्ति
   3. वृत्तं यत्नेन रक्षन्ति
   4. अप्राप्यं वाञ्छन्ति

--- Content provided by FirstRanker.com ---

4. 'जानासि' इति क्रियापदस्य उत्तमपुरुषे किं रूपं भविष्यति ? 1
   1. जानामि
   2. ज्ञातम्
   3. जानीमः
   4. जानाति

--- Content provided by FirstRanker.com ---

44/S/A/S-99209

[Contd...]

Firstranker's choice

5. यक्षयुधिष्ठिरसंवादानुसारं किं हित्वा प्रियः भवति ? 1
   1. क्रोधम्
   2. कामम्

   --- Content provided by FirstRanker.com ---

   3. मानम्
   4. लोभम्
6. एतत् वाक्यम् अशुद्धम् अस्ति 1
   1. ज्येष्ठः भवान् कुलं पालय ।
   2. अहं त्वया सह चलामि ।

   --- Content provided by FirstRanker.com ---

   3. अहमेव अनेन सह गच्छामि ।
   4. किमर्थम् अस्मान् निवारयसि त्वम् ।
7. अस्मिन् पदे एव 'ल्यप्' प्रत्ययः नास्ति 1
   1. संयम्य
   2. आगत्य

   --- Content provided by FirstRanker.com ---

   3. शब्दापय
   4. प्रविश्य
8. एतत् पदम् अव्ययम् नास्ति 1
   1. च
   2. न

   --- Content provided by FirstRanker.com ---

   3. सः
   4. वा
9. आर्यभटीयम् केन विरचितम् ? तस्य जन्म कदा अभूत् ? 1+1=2
10. 'भो मध्यम ! अस्मान् परित्रायस्व । एष राक्षसः अस्मान् हन्तुम् इच्छति ।' अस्मिन् कथने कोऽयं मध्यमः ? कश्च राक्षसः ? 1+1=2

--- Content provided by FirstRanker.com ---

11. 'यस्मिन् शरीरात् निर्गते तत् शरीरं नश्येत् स वः श्रेष्ठः' इति कथनेन कस्मिन् शरीरात् निर्गते शरीरं नश्यति ? सः च केषु श्रेष्ठः ? 1+1=2
12. वृक्षाः स्वयम् कुत्र तिष्ठन्ति ? केभ्यश्च छायां प्रयच्छन्ति ? 1+1=2
13. चलन्ति गिरयः कामं युगान्तपवनाहृताः । कृच्छेऽपि न चलत्येव धीराणां निश्चलं मनः । इति पद्यानुसारं कीदृशाः अपि पर्वताः चलन्ति, केषां मनः च विपत्सु अपि चलति ? 2
14. दृश्यतेऽसौ महान् सीते ! सविद्युदिव तोयदः । ऋष्यमूको गिरिवरः, काञ्चनैर्धातुभिर्वृतः । इति पद्ये 'मेघः', 'श्रेष्ठपर्वतः' इति पदयोः स्थाने किं पदद्वयं प्रयुक्तम् ? 1+1=2
15. 'अतः श्वः प्रभाते अत्रागत्य मत्स्यसंक्षयं करिष्याम इति ।' इति वाक्ये कानि चत्वारि अव्ययपदानि प्रयुक्तानि ? ×4=2

--- Content provided by FirstRanker.com ---

16. 'एतयोः ग्रहाणां गतिः तेषां प्रभावाश्च वर्णिताः सन्ति ।' इति वाक्ये किं पदद्वयं षष्ठ्यन्तं विद्यते ? 1+1=2
17. अधोलिखितवाक्यद्वये रिक्तस्थानानि पूरयत 1+1=2
    1. पुत्रः धारानगरं __________ (प्र + आप् + ल्यप्) राजद्वारम् उपतिष्ठति ।
    2. मम सङ्केतं __________ (ज्ञा + त्वा) प्रत्युत्तरम् अपि अनेन प्रदत्तम् ।
18. अधोलिखितवाक्यद्वये रिक्तस्थाने क्रियापदं पूरयत 1+1=2
    1. क्षीयते __________ (वृध्) चैव, न समुद्रो न चन्द्रमाः ।

    --- Content provided by FirstRanker.com ---

    2. विद्वान् सर्वत्र __________ (पूज्)
19. 'करुणापराः हि साधवः' इति पाठे देवाधिपेन शक्रेण केषु करुणा प्रदर्शिता, किमर्थञ्च मातलिः रथं निवर्तयितुं नेच्छति स्म, अन्ते च रथनिवर्तनस्य कः परिणामः अभवत् ? 1×3=3
20. अभ्यङ्गेन शरीरे के के लाभाः भवन्ति ? त्रीन् लाभान् लिखत । 1×3=3
21. 'अनागतं यः कुरुते सःशोभते' इति पाठे सिंहस्य किं नाम आसीत्, सः गुहाम् आसाद्य किं चिन्तयति कश्च तत्र आगच्छति ? 1×3=3

--- Content provided by FirstRanker.com ---

22. ब्रह्मचर्यम् अहिंसा च कीदृशं तपः, मनःप्रसादः, सौम्यत्वं कीदृशं तपः, स्वाध्यायाभसनं च कीदृशं तपः उच्यते ? 1×3=3
23. दुर्लभं त्रयमेवेतत् देवानुग्रहहेतुकम्, मनुष्यत्वं मुमुक्षत्वं महापुरुषसंश्रयः । इति पद्यं कस्मात् ग्रन्थात् उद्धृतम्, कः च तस्य ग्रन्थस्य रचयिता, कानि त्रीणि च दुर्लभानि ? एतैः त्रिभिः किं प्राप्यते ? 1+1+1=3
24. चन्द्रकेतुः केन सह युद्धं करोति ? चन्द्रकेतुः लवस्य कैः गुणैः आकृष्टः भवति चन्द्रकेतुः च एकाकिनं लवे दृष्ट्वा सैनिकान् कथमधिक्षिपति ? 3
25. 'समानी वः आकूतिः समाना हृदयानि वः' इति पंक्तौ 'चिन्तनम्' 'युष्माकं' इति पदयोः स्थाने किं पदद्वयं प्रयुक्तम् ? किं 'समाना' इति पदं शुद्धम् ? 1×3=3
26. 'अर्हतानां तु विनयमूलमेव धर्मः, आचार्याः अपि विनीतानाम् उपर्येव कृपां कुर्वन्ति' इति वाक्ये 'योग्यानाम्' इति कृते किं पदं प्रयुक्तम् ? के च विनीतानाम् उपरि एव कृपां कुर्वन्ति ? अनेन का शिक्षा प्राप्यते ? 1×3=3

--- Content provided by FirstRanker.com ---

27. अधोलिखितपद्यस्य अन्वये रिक्तस्थानपूर्तिं कुरुत । 1×3=3

    पुण्यापुण्यैस्तथा गन्धैर्धूपैश्च विविधैरपि ।

    अरोगाः पुष्पिताः सन्ति तस्माज्जिघ्रन्ति पादपाः ॥

    अन्वयः

    पादपाः __________ तथा विविधैः गन्धैः __________ च धूपैः अरोगाः पुष्पिताः सन्ति __________ जिघ्रन्ति ।

--- Content provided by FirstRanker.com ---

28. अधोलिखितां पंक्तिं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नान् उत्तरत 1×3=3

    'गुरुवचनम् अमलमपि सलिलम् इव महदुपजनयति श्रवणस्थितं शूलम् अभव्यस्य, इतरस्य तु करिणः शंखाभरणमिव आननशोभासमुदयम् अधिकतरमुपजनयति ।'

    प्रश्नाः

    1. गुरुवचनं कस्य कृते वेदनाजनकं भवति ?
    2. मुखस्य कृते किं पदमत्र प्रयुक्तम् ?
    3. 'अमलम्' इति पदं कस्य विशेषणम् ?

    --- Content provided by FirstRanker.com ---

29. अधोलिखितगद्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नान् उत्तरत 1×3=3

    "राजन् ! मन्त्रसिद्धिम् इच्छन् अहं भवतः सहायतां वाञ्छामि । आगामिन्यां कृष्णचतुर्दश्यां रात्रौ महाश्मशानस्य समीपे वटवृक्षस्य अधः अहं भवन्तं प्रतीक्षिष्ये ।"

    प्रश्नाः

    1. कः मन्त्रसिद्धिम् इच्छति ?
    2. 'भवन्तम्' इति सर्वनामपदं कस्मै प्रयुक्तम् ?

    --- Content provided by FirstRanker.com ---

    3. मन्त्रसिद्ध्यर्थं राज्ञः आगमनाय कः समयः स्थानञ्च निश्चितम् कृतम् ।
30. अधोलिखितं पद्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नान् उत्तरत 1×3=3

    माण्डले निर्जनस्थाने नीतोऽसौ सुविचारकः ।

    लिखितं कर्मयोगस्य रहस्यं श्रेष्ठमद्भुतम् ॥

    प्रश्नाः

    --- Content provided by FirstRanker.com ---

    1. सुविचारकः असौ कः आसीत् ?
    2. सः कुत्र कारागारे नीतः ?
    3. तत्र कारावासे तेन किं लिखितम् ?
31. अधोलिखितं नाट्यांशं आधारीकृत्य प्रश्नान् उत्तरत 1×3=3

    शार्ङ्गरवः भगवन् । ओदकान्तं स्निग्धो जनोऽनुगन्तव्य इति श्रूयते । तदिदं सरस्तीरम्, अत्र सन्दिश्य प्रतिगन्तुमर्हसि ।

    --- Content provided by FirstRanker.com ---

    कण्वः सा त्वं गुरून् शुश्रुषस्व । परिजनेषु बाहुल्येन उदारा भव । अगर्विता भव । एवं युवतयः गृहिणीपदं यान्ति ।

    गौतमी जाते ! एतत् खलु सर्वम् अवधारय ।

    प्रश्नाः

    1. प्रस्थानकाले का खलु परम्परा आसीत् ?
    2. युवतयः गृहिणीपदं कथं यान्ति ?

    --- Content provided by FirstRanker.com ---

    3. गौतमी शकुन्तला किम् अवधारयितुं कथयति ?
32. भारतस्य वैशिष्ट्यं त्रिषु पंक्तिषु वर्णयत । 1×3=3
33. अधोलिखितेषु कस्यचिदेकस्य विशिष्टं योगदानं षड्वाक्येषु लिखत । 1×6=6
    1. बोधिसत्त्वः करुणापराः हि साधवः ।
    2. बाणभट्टः कादम्बरीतः अजलं स्नानम् ।

    --- Content provided by FirstRanker.com ---

    3. लोकमान्यः तिलकः स्वतन्त्रता जन्मसिद्धः अधिकारः ।
34. अधोलिखित कथासु एकस्याः सारं षड्वाक्येषु लिखत 1×6=6
    1. त्याज्यं न धैर्यम्
    2. यद्भविष्यो विनश्यति
    3. प्राणस्य श्रेष्ठत्वम्

    --- Content provided by FirstRanker.com ---

35. अधोलिखितेषु कस्यचिदेकस्य चरित्रं षड्वाक्येषु वर्णयत 1×6=6
    1. राजा त्रिविक्रमसेनः
    2. कण्वः
    3. बोपदेवः

--- Content provided by FirstRanker.com ---

36. कमपि एकं विषयम् अधिकृत्य षड्वाक्येषु एकमनुच्छेदं लिखत 1×6=6
    1. धर्मलक्षणम्
    2. स्वास्थ्यम्
    3. गुरूपदेशः
37. स्वमित्रं प्रति नववर्षस्य आगमनमधिकृत्य शुभकामनाः प्रेषयितुं पत्रं लिखत । 1+1+2+1+1=6

--- Content provided by FirstRanker.com ---

44/S/A/S-99209

[21000]